Giới thiệu
1. Các phương pháp dò chất nổ
Các phương pháp dò chất nổ được chia làm 2 nhóm chính:
• Phương pháp dò chất nổ theo dấu vết (trace)
• Phương pháp dò chất nổ có khối lượng lớn (bulk)
1.1. Phương pháp dò chất nổ theo dấu vết:
Là phương pháp dò chất nổ bằng cách phân tích và chọn lọc một số lương nhỏ hơi chất nổ hoặc các hạt chất nổ(một số lượng rất nhỏ chất nổ). Dò vết bao gồm nhiều kỹ thuật sử dụng các sensor hóa học. Việc sử dụng chó đánh hơi (canine detection) cũng là một dạng của dò dấu vết.
1. 2. Phương pháp chất nổ có khối lượng lớn:
Là phương pháp dò một khối chất nổ(một khối lượng chất nổ có thể đo được), thông thường dựa trên đặc tính phân tử (hạt nhân) hay hình ảnh của chất nổ. Phương pháp này ít phụ thuộc vào kỹ thuật lấy mẫu,và không ảnh hưởng bởi hình dáng bên ngoài của chất nổ. Tuy nhiên,giá của thiết bị sử dụng phương pháp này thương cao hơn,đặc biệt các thiết bị dựa trên hình ảnh như là hình ảnh tia X thì khả năng phân biệt chất nổ là kém hơn so với phương pháp dò chất nổ theo dấu vết.
Những vấn đề cần xem xét khi mua hệ thống dò tìm chất nổ
Tổng quan:
Các vấn đề được đề cập trong chương này:
• Các ứng dụng của việc dò chất nổ
• Hoạt động của các thiết bị dò chất nổ
• Các thông số của hệ thống dò chất nổ
• Kiểm tra và bảo dưỡng thiết bị
• Các vấn đề về luật pháp
• Một số lời khuyên cho khách hàng
Các từ khóa(key words):
• Pd:Đề cập tới khả năng dò một khối lượng nhất định chất nổ dưới các điều kiện nhất định của một hệ thống dò chất nổ.
• LOD(Limit of Detection): Là lượng chất nổ nhỏ nhất mà hệ thống dò chất nổ có thể đưa ra báo động(alarm)
• False Negative: Xảy ra khi thiết bị không đưa ra báo động(alarm) trong khi vẫn có sự hiện diện của chất nổ
• False Positive: Khi thiết bị dò chất nổ đưa ra báo động khi mà không có sự hiện diện của chất nổ
1. Các ứng dụng của việc dò chất nổ:
a) Là thủ tục kiểm tra đối với một lượng lớn các cá nhân
b) Kiểm tra một lượng lớn xe cộ
c) Kiểm tra một lượng lớn các đồ dùng xách tay
d) Kiểm tra một lượng lớn đồ vật thông quan và bưu kiện
e) Dò tìm bom
f) Dùng cho các tình huống đặc biệt hoặc các sự kiện
g) Bảo vệ các cơ sở hạ tầng đặc biệt: nhà máy,đập nước,phương tiện liên lạc
2. Hoạt động của các thiết bị dò chất nổ
Một khi ứng dụng cho thiết bị dò chất nổ đã đựợc xác định,khi đó cần quan tâm một số vấn đề sau:
• Loại chất nổ sẽ dò được
• Môi trường làm việc
• Giá cả hệ thống
• Giá cả phụ tùng tiêu hao
• Các vấn đề riêng tư
• Sử dụng có dễ hay không
• Khả năng mang theo đối với thiết bị
• Tốc độ hệ thống
a) Xem xét chất nổ nào cần được dò
Mặc dù có một vấn đề rất rõ ràng là mong muốn thiết bị có thể dò được mọi loại chất nổ, tuy nhiên ta thấy rằng một số loại chất nổ thường xuất hiện nhiều hơn so với các loại khác. Ví dụ, các bom thư gửi sang mỹ thông thường là vi khuẩn bệnh than chứ không có nhiều chất nổ dẻo. Do đó, nếu ứng dụng chính là kiểm tra thư thì việc dò vi khuẩn bện than là phù hợp, mặc dù việc dò các chất nổ dẻo là không tốt lắm. Hầu hết các thiết bị dò theo dấu vết thì đôi khi chỉ có một vài chất nổ dễ tìm hơn các loại khác.
b) Môi trường làm việc
Môi trường làm việc có ảnh hửởng đáng kể đến việc dò chất nổ. Ở một số nơi mà có mức nền chất nổ cao hơn những nơi khác thì việc thiết lập thông số độ nhạy để báo động sẽ phải thay đổi để phù hợp. Bên cạnh đó khi đưa thiết bị ra ngoài trời để kết quả đo tốt thì cần phải quan tâm đên một số yếu tố như: nhiệt độ,độ ẩm,bụi và gió.
c) Giá cả của hệ thống
Phụ thuộc vào loại và yêu cầu về độ phức tạp của hệ thống, giá của một hệ thống dò chất nổ thường nằm trong khoảng từ $20. 000 đến $1. 000. 000 . Do vậy cần có một sự chọn lựa xem là nên mua một thiết bị rất đắt nhưng có độ phức tạp cao hay là mua nhiều hệ thống rẻ hơn nhưng có độ phức tạp kém hơn. Thông thường giá của một hệ thống phụ thuộc vào một số thông số khác nữa như độ nhạy hay độ dễ sử dụng của thiết bị . Không phải bao giờ giá hệ thống cao mà vẫn đảm bảo là chất lượng tốt hơn.
Ngoải ra cũng cần phải vừa quan tâm đến giá mua và vừa phải quan tâm đến giá bảo dưỡng hệ thống. Giá bảo dưỡng hệ thống có thể thay đổi phụ thuộc vào độ phức tạp của hệ thống đã mua,số lượng hệ thống dò chất nổ được sử dụng tại nơi có nhu cầu mua hệ thống, và việc kế hoạch bảo dưỡng thiết bị
d) Giá cả phụ kiện tiêu hao cho hệ thống
Giá cả phụ kiện tiêu hao cho hệ thống là khó xác định hơn so với giá cả ban đầu của hệ thống. Một số hệ thống có giá cả phụ kiện tiêu hao cho hệ thống còn cao hơn cả giá của hệ thống . Vì vậy khi mua một hệ thống cần phải có sự đánh giá đúng mức đối với giá của các phụ kiện của hệ thống
e) Vấn đề vể an toàn sức khỏe
Nếu các hệ thống dò chất nổ dùng để kiểm tra chất nổ ở trên người thì phài có sự quan tâm đến ảnh hưởng của máy đến sức khỏe của con người…
f) Vấn đề riêng tư
Vấn đề riêng tư hay sự sở hữu riêng tư của mỗi cá nhân đôi khi sẽ bị xâm phạm khi được kiểm tra bởi máy kiểm tra người. Máy quét tán xạ tia X với liều lượng thấp là một ví dụ điển hình khi mà hình ảnh của cơ thể người mà hệ thống tạo ra là rõ hơn mức cần thiết. Do vậy phản ứng của người bị kiểm tra cũng cần phải quan tâm khi mua hệ thống
g) Tính dễ sử dụng của hệ thống
Mỗi máy dò chất nổ trước khi đưa đến khách hàng sử dụng đã được các chuyên gia vận hành thử và sẽ hướng dẫn cho các nhân viên vận hành máy trong vài giờ. Các hệ thống thương mại hiện tại thì khi bán hàng thường có các dịch vụ đào tạo sử dụng sản phẩm đi kèm. Một thông số khác ảnh hưởng đến tính dễ sử dụng của sản phẩm đó là thời gian lắp đặt và lắp đặt hệ thống.
h) Khả năng mang theo thiết bị
Một sô hệ thống dò chất nổ, như là các hệ thống dò chất dấu vết rất dễ cầm tay trong khi đó một số hệ thống khác thì lại chỉ thường để ở một vị trí cố định nào đó như là các cổng soi hay các máy kiểm tra hành lý sử dụng tia X. Do đó cần phải quan tâm xem là nhu cầu của mình là gì để có thể mua được sản phẩm cho phù hợp
i) Tốc độ làm việc của hệ thống
Tùy thuộc vào yêu cầu của hệ thống (số lượng đông hay cần kiểm tra nhanh) mà tốc độ làm việc của hệ thống cần phải đáp ứng cho phù hợp. Và có thể sử dụng phương pháp kiểm tra ngẫu nhiên thay vì kiêm tra toàn bộ người như bình thường (ví dụ: 1 trong 5 đối tượng)
Tác giả: Kỹ sư Nguyễn Minh Giáp